6. OVER DE VRAAG OF IEDER VAN ONS DE SCHULD
VAN DE HELE WERELD DRAAGT
6.1. Zou het kunnen dat wij ook om andere redenen onze eigen
pijn en getuigenpijn geduldig behoren te verdragen? Waar ik op doel is onze
collectieve karmische schuld voor de pijn en het lijden van de
wereld. Inderdaad, opeens gebruik ik het woord “collectief”. En spreek
ik over schuld. Hoewel ik toch eerder opmerkte hoe riskant het gebruik van “collectief” kan
zijn. En dan nog wel in combinatie met “schuld”. De geschiedenis
immers toont ons vele gevallen van afschuwelijke, voortdurende, gewelddadige reacties
op eerdere, al dan niet vermeende, collectieve misdaden. Ongeacht hoe lang geleden
intussen. Zonder dat er sprake is van, menselijkerwijs gesproken, nog maar
enig verband tussen het zo lang geleden gebeurde en huidige situaties. Toch
gebruik ik, al is het alleen op deze plaats, deze terminologie. En wel om mijn
intuïtieve overtuiging te onderstrepen dat “ieder van ons, hoewel
ten diepste onschuldig, ten diepste heilig, de schuld van de hele wereld draagt”.
Hoewel dit, zoals gezegd, een intuïtieve overtuiging van mij betreft, en ikzelf er
geen argumentatie voor behoef, is het welhaast belangrijkste argument ervoor
gelegen in het feit dat, wanneer niet ieder van ons voor het geheel aansprakelijk is, er evenmin sprake kan zijn van gezamenlijke of collectieve aansprakelijkheid.
6.2. Goed, al ben ik intussen reeds een moreel trapje afgedaald
en van schuld overgestapt op aansprakelijkheid, toch zal ook de
aldus afgezwakte uitspraak mogelijk bij menigeen tot protest
leiden. Mogelijk dus ook bij jou, beste lezer! Protest tegen
de stelling dat ieder van ons aansprakelijk is voor het geheel.
Voor de pijn en het lijden van de wereld dus. Dat kan toch niet
waar zijn! Wíj zijn toch niet de daders! En zo we dat
al zijn, dan toch slechts voor een beetje. En hooguit indirect. Bijvoorbeeld door niet of onvoldoende
aan te dringen op ingrijpen, door niet of onvoldoende te protesteren.
Daarom dus is mijn bewering veel te boud. Onjuist ook. Mogelijk
zelfs psychologisch ongezond ... Toch houd ik haar staande. Ook
al geloof ook ik in de fundamentele goedheid van ieder van ons,
toch meen ik dat ieder van ons voor het geheel aansprakelijk
is. Simpelweg omdat ieder van ons deel uitmaakt van de mensheid.
Deel uitmaakt van “the family of man”. Simpelweg
ook omdat er ten diepste geen principiële verschillen bestaan
tussen onschuldigen en schuldigen, tussen slachtoffers en daders.
Wat er aan verschillen bestaat is gradueel. Afhankelijk van met
name plaats, tijd en cultuur.
6.3. Ook al ben ikzelf van de correctheid van deze uitspraken
overtuigd en vind ik het voor mijzelf niet nodig ze te onderbouwen,
laat ik daartoe desalniettemin een poging wagen. Want inderdaad
heb ik gemerkt dat deze gedachten bij menigeen op verzet stuiten.
Bovendien wil ik al helemaal niet dat slachtoffers onrecht
wordt aangedaan door te stellen dat er slechts graduele
verschillen tussen daders en slachtoffers bestaan. Het
is dan ook passend om mij bij hen te verontschuldigen.
Wetend dat ik dit soort dingen alleen kan beweren juist omdat,
en zolang, noch ikzélf noch mijn naasten slachtoffer zijn
van de gruweldaden van medemensen … Of zou het kunnen
dat juist slachtoffers deze overtuiging delen? Eindeloos doorleefder … Overigens, in mijn overtuiging over het “aansprakelijk
zijn van ieder van ons voor het geheel” sta ik niet alleen. Denk bijvoorbeeld aan
het vragen om vergeving door de duitse regering, aan het eind
van de vorige eeuw, voor de genocidemisdaden, begaan ten opzichte van het joodse volk. Dit
gebeurde door regeringsleiders die daar zelf daadwerkelijk part nog deel aan hadden gehad. Zeiden zij dat er soms toen bij ? Nee
toch zeker. Zij namen alsnog de volle verantwoordelijkheid ervoor.
Het verleden, het heden, zowel als de toekomst van het duitse
volk representerend. Mocht ik evenwel hun gestes te positief
interpreteren, of doen alsof zij het verleden daarmee hebben “goedgemaakt”,
aanvaard dan mijn oprechte excuses.
6.4. Iets soortgelijks geldt voor de genocidemisdaad ten opzichte
van het hererovolk uit de toenmalig duitse kolonie in het afrika
van het begin van diezelfde eeuw. Al gaat het geven van schadevergoeding
de duitse regering nog een stap te ver. Hoewel ik
denk dat het zetten van die stap niet lang meer zal duren. Zoals
de u.s.a. en canada zich, ook in materiële zin, ook reeds
zo lang schatplichtig weten ten opzichte van zowel de toenmalige
als de huidige indiaanse bevolking. En australië voor
de aboriginals. Denk ook, om dichter bij huis te blijven, aan
de gevoelens van schuld en spijt die binnen de nederlandse bevolking
leven voor de exploitatie van slaven in het suriname van meer
dan 150 jaar geleden. Idem met betrekking tot de exploitatie
van het toenmalig nederlands indië, het huidige indonesië,
en het gewelddadig optreden van de nederlandse militairen tegen de toenmalige
onafhankelijkheidsstrijders en de burgerbevolking. Dat laatste
dateert inmiddels van meer dan 60 jaar geleden. Van degenen die daar
destijds aan deelnamen is nog slechts een enkeling in leven.
De toenmalige regeringsleiders zijn in ieder geval allen reeds
lang overleden. Toch ervaart menige “huidige” nederlander
zich erop aanspreekbaar.
6.5. Denk aan de toenemende bewustwording binnen ons buurland
belgië over de misdaden die, onder persoonlijk toezicht
van koning leopold de tweede, anderhalve eeuw geleden zijn begaan
ten opzichte van de toenmalige kongolese bevolking. Neem bovendien
een recent voorbeeld, thans, precies 10 jaar na dato, even actueel.
Te weten: rwanda. Hoewel in 1994 de verenigde naties er een vredesmacht
hadden gestationeerd, trokken zij deze terug toen de onlusten
tussen hutu’s versus tutsi’s en gematigde hutu’s
escaleerden in genocide. Ik ben burger van een land dat mededrager
is van die verenigde naties. Nu duidelijk is hoe dat toen met
dat terugtrekken gegaan is, voel ik me er medeschuldig aan. Bezien
vanuit de law of karma krijgen wij daarvan ooit, als dragers
van de internationale gemeenschap, de rekening gepresenteerd.
Niet alleen op natieniveau maar ook, wellicht indirect, individueel-concreet.
Hetzij wijzelf, hetzij onze kinderen, hetzij de hunne. Wie hoopt niet dat wij als internationale gemeenschap
zullen blijken geleerd te hebben van ons falen ten opzichte van
rwanda? Zodat we de dreigende genocide in darfur (soedan), dan
wel genocides waar ook ter wereld, zullen weten te voorkomen.
6.6. Vergelijkbaar is het gesteld met ons aandeel in de zo
onrechtvaardige verdeling en consumptie van de rijkdommen van
de aarde (water, voedsel, energie) en de verdeling van welzijn
en welvaart (huisvesting, hygiëne, gezondheidszorg, onderwijs,
arbeid, handel, enz.). Voor mijn schuld daarvoor kan ik mij niet
verschuilen achter de regering van mijn land noch achter falende
besluitvorming binnen de internationale gemeenschap. Inderdaad, de
overvoorziene en overconsumerende landen zijn daarvoor verantwoordelijk.
Maar dan wel inclusief ieder van ons individueel. Wij, individuele
mensen, zijn het immers die dit, door ons consumptief gedrag,
in stand houden.
|
