Alice, uit ‘Still Alice’ (2014), verbergt haar beginnende Alzheimer. Wanneer dat niet meer lukt vertelt zij het aan man en kinderen, en op haar werk. Haar behandelend arts vraagt of zij op een Alzheimer-symposium over haar ervaringen wil vertellen. Haar speech schrijft zij uit. Omdat zij bij het oefenen steeds de draad kwijtraakt, markeert zij onder het spreken haar tekst met een gele stift. Haar speech luidt als volgt.

"The art of losing is not hard to master, so many things seem filled with the intent to be lost, that their loss is no disaster”, zo dichtte Elizabeth Bishop ooit. Ik echter heb Alzheimer in een beginnend stadium en vind verliezen moeilijk. Het maakt me verdrietig, en boos, wanneer ik iets kwijtraak, niet meer kan vinden. Zo ook mijn herinneringen. Die worden me nu allemaal afgenomen. Erger nog, want wie neemt ons nog serieus als we geen schim meer zijn van onszelf. We struikelen over onze tong, ons gedrag wordt onhandig, komisch, vreemd. Mensen gaan anders naar ons kijken, en wij anders naar onszelf.

Daar kunnen we niets aan doen, dat is de ziekte. Mijn grootste wens is dat anderen niet hetzelfde hoeven mee te maken. Maar ik leef nog, heb lieve mensen om me heen, wil nog van alles doen, beleef nog steeds momenten van intens geluk. Denk dus niet dat ik lijd. Ik heb het moeilijk, moeilijk om dingen te volgen, moeilijk om mijn oude ik vast te houden. Genieten van het moment, meer kan ik niet doen. En niet te streng zijn voor mezelf omdat ik de kunst van het verliezen niet onder de knie krijg. Ik ben geen dichter maar iemand met vroege Alzheimer, verliezen is dagelijkse kost voor mij ..."

Film, speech, gedicht, ze lieten mij niet los. Wat maakt ‘losing’ tot art, zo vroeg ik mij af. Kan het zijn dat verliezen een kunst is, een kunde, wanneer je wat verloren gaat, je ontnomen wordt, weet los te laten? Omarmend wat nog rest … Maar wat als je je veters niet meer weet te strikken? Wat wanneer je verdwaalt in je eigen huis?

Anthony Draaisma

maart 2016

“Still Alice” is gebaseerd op het gelijknamige boek van neuropsychologe Lisa Genova. Voor Alice’s volledige speech, zie clip. Voor een ontroerende verbeelding van angst voor wat dreigt, zie Kr. Henriksson als Wallander. Het essay op deze site: 'Over waardigheid en existentieel lijden', gaat uitgebreid in op (beginnende) dementie als (mogelijke) vorm van existentieel lijden.