In de klassieke wereld was het rond mythen dat het religieuze en maatschappelijk leven gestalte kreeg. De invloed van Griekse mythen reikte tot ver over Griekenlands grenzen. In deze rubriek een speurtocht naar wat daarvan voortleeft in onze cultuur.

Spraken we over zijn heldendaden, en niet te vergeten zijn minder fraai gedrag ten opzichte van Ariadne, wordt het tijd te vertellen wie die Theseus nou precies was. Na Heracles Griekenlands beroemdste held, met dat antwoord komen we natuurlijk niet weg. Onderweg verwekt door Aigeus, koning van Athene, tot dan toe kinderloos, groeit Theseus elders op. Als zijn moeder hem over zijn afkomst vertelt, vertrekt hij naar zijn vaders hof. Zich spiegelend aan Heracles - net zo’n held als hij wil hij zijn - kiest hij de langste, de gevaarlijkste weg. Beproevingen, hij zoekt ze op, boeven die de bevolking teisteren, hij betaalt ze met gelijke munt.

Neem nu Procrustes, de louche herbergier, die voor zijn gasten slechts twee bedden had: een lang en een kort. Wie lang van stuk was legde hij in het korte bed, sliep je, dan hakte hij je armen en benen, alles wat uitstak, af. Was je kort van stuk, kwam je in het lange bed terecht. Eenmaal in dromenland, rekte hij je op, passend moest het zijn. Boontje komt om zijn loontje, Procrustes ondergaat hetzelfde lot. Theseus dwingt hem in het korte bed, zijn armen en benen steken uit, gedaan is het met de man. Eenmaal in Athene gearriveerd, na allerlei gedoe als Aigeus’ zoon herkend, volgt Theseus zijn vader als koning van Athene op. Een zegen voor de stad.

De uitdrukking ‘op een procrustesbed leggen’ - of: liggen - ontlenen we aan Theseus, anders hadden we van dat bed nooit gehoord. De vaasschildering toont hoe pijnlijk je positie is wanneer de uitdrukking op je van toepassing is. De afbeelding, daterend uit de vijfde eeuw voor Christus, is te bewonderen in het Brittish Museum te Londen,